Przejdź do głównej treści

Dział zoologiczny

Dział zoologiczny

Historia zbiorów zoologicznych sięga roku 1782, kiedy został założony Gabinet Historii Naturalnej. Wiele okazów z tamtego okresu znajduje się nadal w kolekcjach działu zoologicznego, a liczne można obejrzeć również w zoologicznej części ekspozycji.

Wszystkie zbiory zoologiczne można podzielić na trzy kategorie.

Pierwszą stanowią okazy ekspozycyjne, często historyczne, obejmujące preparaty suche i mokre. Są to przedstawiciele większości typów organizmów występujących współcześnie na Ziemi. Najliczniej reprezentowane są owady, pajęczaki, skorupiaki oraz mięczaki, a wśród kręgowców ryby, gady, ptaki i ssaki. Wiele z nich to gatunki obecnie skrajnie zagrożone, rzadkie oraz niezwykle interesujące pod względem biologicznym, np. papuga kakapo, czaszka krowy morskiej, żółwie z Galapagos, czy hatteria. Wiele okazów należy do kolekcji, których historia ściśle związana jest z dziejami Uniwersytetu Jagiellońskiego i działalnością wielu znanych przyrodników, np. kolekcja ptaków z Brazylii pochodząca z okresu zaboru austriackiego, kolekcja krabów i ryb raf koralowych. Niezwykle cenna jest również kolekcja muszli mięczaków przekazana przez Bolesława Rączkę – kolekcjonera amatora, który poświęcił całe życie na podróże związane ze swoją pasją. Liczba eksponatów szacowana jest na kilkanaście tysięcy okazów.

Drugą grupę stanowią okazy dydaktyczne. Są to modele, preparaty anatomiczne narządów i układów, przekroje i wiele innych materiałów wykorzystywanych dawniej w procesie kształcenia studentów biologii. Obecnie mają one często charakter historyczny, w dużej mierze nie są już wykorzystywane w toku studiów, chociaż wiele z nich stanowi ważną część ekspozycji dydaktycznej.

Największą część zbiorów zoologicznych stanowią materiały naukowe, przechowywane w magazynach udostępnianych wyłącznie do badań naukowych. Najwięcej, bo ponad 400 000 okazów, liczy kolekcja owadów z rzędu motyli. Są to materiały pochodzące z licznych projektów badawczych, wypraw naukowych, wymiany pomiędzy różnymi jednostkami oraz z darowizn i zakupów. Największe kolekcje zostały przekazane przez prof. Romana Wojtusiaka, prof. Janusza Wojtusiaka, prof. Jarosława Buszko, dr hab. Tomasza Pyrcza, Pierre’a Boyer, Artura Jasińskiego i wielu innych. Zostały one ułożone w porządku systematycznym zgodnie z podziałem zoogeograficznym świata. Najliczniej reprezentowane są gatunki z krain: afrotropikalnej, neotropikalnej oraz palearktycznej. Wiele z nich to okazy typowe będące podstawą opisów nowych dla nauki taksonów. Są to materiały o niezwykłej wartości naukowej, pochodzące z wielu trudno dostępnych regionów świata. Pozostałe owady reprezentowane są przez duży zbiór muchówek zebranych w XIX wieku przez Maksymiliana Siłę-Nowickiego, liczne chrząszcze oraz zbiór roztoczy opracowany przez Wiktora Micherdzińskiego. Niezwykle cenną kolekcję stanowią zbiory ryb z Antarktydy oraz z Jeziora Bajkał opracowane przez prof. Michała Jakubowskiego.

Ze względu na szeroki zakres zbiorów wiele z nich wymaga naukowego opracowania, uporządkowania, inwentaryzacji, digitalizacji oraz konserwacji. Jest to proces ciągły generowany również przez ustawicznie zmieniający się stan wiedzy i poznania oraz nowe odkrycia.