Przejdź do głównej treści

Historia Centrum Edukacji Przyrodniczej

Historia Centrum Edukacji Przyrodniczej

Centrum Edukacji Przyrodniczej Uniwersytetu Jagiellońskiego (CEP) jest jednostką pozawydziałową, w której zostały zebrane zbiory przyrodnicze przechowywane uprzednio w Instytucie Zoologii i Badań Biomedycznych, Instytucie Nauk Geologicznych i Instytucie Botaniki.

 

Jednostkami sprawującymi bezpośrednią opiekę nad zbiorami były:

  • Muzeum Zoologiczne UJ (ul. Ingardena 6),
  • Muzeum Geologiczne UJ (ul. Oleandry 2a),
  • Muzeum Paleobotaniczne UJ (ul. Kopernika 27)
  • Muzeum Antropologiczne przy Zakładzie Antropologii UJ (ul. Gronostajowa 9).

Historia tych zbiorów jest bardzo długa, a jej początek przypada na rok 1782 kiedy do życia został powołany Gabinet Historii Naturalnej, powstały w wyniku reform przeprowadzonych przez Hugona Kołłątaja. Pierwszym opiekunem Gabinetu był profesor Jan Dominik Piotr Jaśkiewicz, który wyposażył go i przekazał zbiory pochodzące z własnych podróży oraz dokonał zakupów z Paryża kolekcji botanicznych i zoologicznych. Siedzibą Gabinetu była kamienica przy ulicy Anny 6. Kolejnymi opiekunami, którzy intensywnie powiększali kolekcje byli Baltazar Hacquet i Alojzy Rafał Estreicher. Zawirowania historyczne i związane z nimi dzieje Uniwersytetu doprowadziły w 1811 do podziału Gabinetu Historii Naturalnej na dwie odrębne jednostki: Gabinet Zoologii oraz Gabinet Mineralogii. Lata zaborów to okres intensywnej działalności profesorów: Kamila Hellera, Ignacego Czerwiakowskiego, Maksymiliana Siły-Nowickiego, Antoniego Wierzejskiego i Michała Siedleckiego. Również w tym czasie losy zbiorów były ściśle powiązane z historią krakowskiej uczelni będącej pod silnymi wpływami austriackiego zaborcy i zwierzchności Wiednia. W okresie międzywojennym zbiory podlegały katedrze zoologii i zarządzał nimi profesor Michał Siedlecki jednak ze względu na niedostatek pomieszczeń ich powiększanie zostało mocno ograniczone. Czasy II wojny światowej zbiory przetrwały w Collegium Physicum przy ulicy Anny 6 częściowo ukryte przez pracowników i od 1943 roku były wykorzystywane w tajnym nauczaniu studentów biologii. W okresie powojennym opiekę nad nimi sprawowali Zygmunt Grodziński oraz Wiktor Micherdziński.

Zobacz również: Zdjęcia Gabinetu Historii Naturalnej przy ul. Anny 6

Historia zbiorów antropologicznych rozpoczyna się w połowie XIX wieku, natomiast oficjalnie Muzeum Antropologiczne zostało powołane do życia na początku XX wieku przez prof. Izydora Kopernickiego i w takiej formie funkcjonowało przy Zakładzie Antropologii.

Z okazji 600-lecia założenia Uniwersytetu Krakowskiego władze zdecydowały o budowie nowej siedziby przy ulicy Ingardena 6, gdzie w 1967 oddano do użytku pawilon mieszczący aż do 2016 roku Muzeum Zoologiczne i Muzeum Geologiczne oraz zbiory antropologiczne. Dzięki staraniom profesora Janusza Wojtusiaka w 2009 roku rozpoczęły się prace nad opracowaniem koncepcji nowej jednostki, w której rozproszone zbiory mogłyby ponownie zostać scalone i objęte odpowiednią opieką. Owocem tych działań była budowa CEP w kompleksie budynków III Kampusu UJ przy ulicy Gronostajowej 5.

Zobacz również: zdjęcia z Muzeum Zoologicznego i Muzeum Geologicznego

Budynek Centrum Edukacji Przyrodniczej, to obiekt dwukondygnacyjny, o powierzchni użytkowej ok. 4700 m2. Na część ekspozycyjną przypada około 2500 m2, na część magazynową około 600 m2, natomiast pozostała powierzchnia budynku to zaplecze pracownicze, pracownie konserwatorskie i badawcze, sala wykładowa i ćwiczeniowa oraz zaplecze techniczne. Budowa obiektu rozpoczęła się w 2012 roku, a przejęcie do użytkowania nastąpiło dwa lata później. Proces wyposażania i budowa infrastruktury ekspozycji trwały do drugiej połowy 2015 roku. W roku akademickim 2015/2016 w CEP odbywały się już pierwsze zajęcia dydaktyczne. Proces przenoszenia zbiorów rozłożony został na okres wielu miesięcy i zakończył się w roku 2017.

Centrum Edukacji Przyrodniczej zostało powołane do życia dnia 1 października 2016 roku, na mocy uchwały Senatu uczelni, jako jednostka pozawydziałowa, co oznacza bezpośrednią podległość pod jurysdykcję właściwego Prorektora. Pierwszym dyrektorem Centrum został dr hab. Tomasz Pyrcz, prof. UJ. Początki oficjalnej działalności jednostki związane były z porządkowaniem jej wewnętrznej struktury i dokończeniem przenoszenia zbiorów z poprzednich lokalizacji. Bardzo trudnym i wymagającym zadaniem było zbudowanie od podstaw stałych ekspozycji oraz uporządkowanie bardzo licznych zbiorów w części magazynowej CEP. Efekty tych prac można było wielokrotnie oglądać w czasie cyklicznych wydarzeń popularno-naukowych, spotkań, wykładów, czy tymczasowych wystaw. Równolegle w Centrum organizowana była praca kuratorska (czyszczenie, naprawy, retuszowanie) okazów ekspozycyjnych, uzupełnianie brakujących elementów wystaw oraz praca naukowa związana z licznymi wizytami naukowców i specjalistów z całego świata. To bardzo trudny okres, pełen wyzwań i zadań. Patrząc jednak na efekt końcowy trzeba uczciwie przyznać, że było warto.

Wraz z początkiem 2021 roku nowym dyrektorem Centrum został dr Robert Czuchnowski, prof. UJ. Kończący się okres trwałości projektu, to nowe możliwości wykorzystania infrastruktury CEP dlatego dużym wyzwaniem stało się przygotowanie szerokiej oferty edukacyjnej, uwzględniającej potrzeby różnych odbiorców. To nowy rodzaj działalności, który będzie stopniowo wdrażany. Jednocześnie rozpoczął się również proces inwentaryzacji wszystkich zbiorów w naszym Centrum. Jest on realizowany przy wsparciu centralnym uczelni i obejmuje wszystkie jednostki uniwersyteckie posiadające zbiory i kolekcje. To zaprojektowany na wiele lat proces, który pozwoli opisać i zapewne w przyszłości podzielić się unikalnym dziedzictwem gromadzonym od setek lat na Uniwersytecie.

Zobacz również: Historia budowy Centrum Edukacji Przyrodniczej

Pliki do pobrania
pdf
Uchwała nr 97/IX/2016 Senatu UJ z dnia 28 września 2016 roku w sprawie: utworzenia Centrum Edukacji Przyrodniczej UJ oraz przyjęcia Regulaminu CEP UJ