Przejdź do głównej treści

Dział antropologiczny

Dział antropologiczny

Zbiory antropologiczne mieszczące się w Centrum Edukacji Przyrodniczej Uniwersytetu Jagiellońskiego pozyskiwane były od drugiej połowy XIX wieku i pochodzą z różnych stron świata (Europy, Azji, Afryki i Ameryki Południowej) od neolitu aż po czasy współczesne.

Początkowo znajdowały się w nieistniejącym już Muzeum Antropologicznym. Zostało ono założone na początku XX wieku przez prof. Izydora Kopernickiego i funkcjonowało przez cały XX wiek przy Zakładzie Antropologii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Pieczę nad zbiorami sprawował wówczas bezpośrednio Kierownik Zakładu Antropologii UJ.

Kolekcje kraniologiczne to w głównej mierze darowizny badaczy i podróżników, m.in. prof. Juliana Talko-Hryncewicza, Bronisława Piłsudskiego, prof. Benedykta Dybowskiego czy prof. Stanisława Szolc-Rogozińskiego. Do najważniejszych kolekcji zaliczyć należy serie czaszek krakowskich (m.in. z Wawelu, Placu Szczepańskiego, Placu Ariańskiego, Placu Wszystkich Świętych, Placu Św. Floriana), czaszek fińskich, mongolskich, buriackich, unikatowe w skali światowej czaszki Ajnów, a także czaszki syberyjskie oraz afrykańskie. Znaczna liczba eksponatów pozyskana została w drodze wymiany pomiędzy różnymi ośrodkami antropologicznymi na świecie bądź zakupiona przez Kierowników Zakładu Antropologii. Po drugiej wojnie światowej takie praktyki stały się już niemożliwe. Ponadto wiele materiałów osteologicznych pochodzi z wykopalisk archeologicznych, m.in. z Łanów Wielkich, Lubska, Wawrzeńczyc, Krosna Odrzańskiego, Sanoka, Książnic Wielkich.

Obecnie najciekawsze eksponaty prezentowane są w Bloku Antropologicznym, który jest częścią stałej ekspozycji pt. „Ewolucja Ziemi i życia” mieszącym się na I piętrze budynku. Całość kolekcji zgromadzona jest natomiast w magazynach CEP UJ.

Niewątpliwie ważną część ekspozycji stanowią repliki szczątków kostnych Hominidów zakupione z funduszów Unii Europejskiej. W zbiorach znalazły się m.in. replika czaszki oraz miednicy kostnej słynnej „Lucy”, należącej do gatunku Australopithecus afarensis, a także repliki czaszek reprezentujących gatunki Australopithecus africanus, Paranthropus boisei, Homo habilis, Homo ergaster, Homo erectus oraz Homo neanderthalensis. Ciekawą część ekspozycji stanowi diorama, w której znajdują się spreparowane okazy małp zwierzo- i człekokształtnych oraz rekonstrukcja przedstawiciela wymarłego już gatunku Plesiadapis. Do eksponatów wzbudzających największe zainteresowanie zaliczyć można mumie naturalne pochodzące z terenów Polski oraz Litwy, a także egipskie mumie intencjonalne. Czaszki z zamierzonymi deformacjami z Boliwii i Peru, jak również pochodząca z okresu średniowiecza czaszka z gwoździem egzekucyjnym także wzbudzają niemałe emocje.

Bardzo ważną część ekspozycji stanowią kości ze zmianami patologicznymi, m.in. czaszki i elementy szkieletu postkranialnego z urazami mechanicznymi (różnego rodzaju złamania, rany zadane ostrym lub tępym narzędziem, czaszki z otworami potrepanacyjnymi), kości noszące ślady przebytych chorób infekcyjnych i nowotworowych, a także zmian zapalnych czy wad rozwojowych.