Przyrodnicy są wśród nas! Znajoma studentka Instytutu Nauk Geologicznych UJ podzieliła się z nami fragmentem swojej pracy licencjackiej. Uwaga, będzie kolorowo!

Pigmenty mineralne towarzyszą człowiekowi od czasów prehistorycznych. Używano ich do barwienia ścian, ubrań, naczyń czy ciała. Intensywny rozwój produkcji pigmentów miał miejsce w starożytnym Egipcie, Grecji i Amerykach, gdzie na początku używano najbardziej dostępnych materiałów barwnych – zwietrzelin minerałów i skał. Z czasem zaczęto wydobywać i produkować pigmenty z coraz cenniejszych minerałów, często o rozmaitych barwach, które współcześnie można podziwiać na ponadczasowych obrazach sławnych artystów.

W kontekście opisywania pigmentów, wyróżnić można, bardzo ogólnie, trzy rodzaje minerałów: barwne (idiochromatyczne), bezbarwne (achromatyczne) i zabarwione (allochromatyczne). Barwa minerału często nie odzwierciedla jego prawdziwego koloru i aby go poznać, należy minerał sproszkować, pocierając nim o chropowatą, porcelanową płytkę, co w geologii nazywamy rysą. Minerały o rysie barwnej (czyli idiochromatyczne) są w tym przypadku najistotniejsze, ponieważ to właśnie z nich powstają kolorowe pigmenty.

Jednym z takich minerałów jest realgar, znany już w starożytnym Egipcie. Ma on barwę czerwoną, przechodzącą w czerwono-pomarańczową i czerwoną rysę. Ma niską twardość (1,5-2 w skali Mohsa) przez co można go stosunkowo łatwo sproszkować . Jego odcień zmienia się na ciemniejszy w obecności ołowiu i miedzi. Odcienie mogą się zmieniać także wraz ze wzrostem temperatury oraz ze stopniem jego rozdrobnienia (frakcją) – im drobniejszy, tym bardziej żółtawy.

Realgar zawiera trujący i rakotwórczy arsen, dzięki czemu był z powodzeniem stosowany jako trucizna w starożytnej Grecji i trutka na szczury w XVI-wiecznej Anglii. Z drugiej strony, podczas obchodów Święta Smoczych Łodzi w Chinach realgar dodawany jest do wina i spożywany – obecnie już, na szczęście, coraz rzadziej.